lunedì 13 ottobre 2014

Sardu in iscola si podet e si devet.

In su 1971 su Consìgiu de s'Universidade de Casteddu aiat dimandadu a s'Istadu e a sa Regione su reconnoschimentu de sa cunditzione de limba de minoria pro su sardu e de àere su sardu in iscola.
Sa prima rechesta at tentu risposta in su 1999 cun sa L. 482: cantu tempus…A pustis de 28 annos!!!
Sa segunda rechesta, galu, no at tentu risposta ca su sardu in iscola, a livellu ufitziale e paritàriu a s’italianu no est intradu, dae tando nche sunt colados 43 annos. Est intradu unu pagu in punta de pees cun laboratòrios de sardu curriculare – CLIL - ma cun progetos de pagas oras.
In custos ùrtimos deghe annos sas cosas pro sa limba ant mudadu, ca b’at una grafia reconnota dae sa Ras pro iscrìere, b’at professionalidades noitolas chi cun su sardu traballant, e b’at una cussèntzia prus manna de reconnoschimentu de su sardu comente limba, mancari però, a bortas sa gente si faddit e narat chi su sardu, emmo, est una limba, però posca a s’ora de faeddare impreat pro su prus s’italianu.
In s’ìnteri in sas iscolas b’at professores chi pagos connoschent e chi dae annos e annos, cun passèntzia e gana, trasmitint su sardu e l’imparant   a sos pitzinnos.
Est su casu de sa professoressa Vanna Ledda, piaghesa, cun esperièntzia manna a palas, chi dae paritzos annos dèdicat in iscola 2 oras a sa chida a su sardu. Issa impreat su 15% de sas oras de su
currìculu natzionale, (comente narat s’artìculu 3 de su D. M. n. 234 de su 26 de làmpadas de su 2000), pro su currìculu locale, chi dai sèighi annos in sas classes suas est intregadu a sa limba sarda, e in su Pianu de s’Oferta Formativa de s’iscola resurtat una matèria che a sas àteras.
In custas oras Prof. Vanna avesat sos piciocheddos de s’iscola mèdia a lèghere e cumprèndere testos in sardu e posca a iscrìere in sardu. E no ebbia custu ca in s’annu iscolàsticu sos istudiantes suos imparant fintzas sa grammàtica sarda, a fàghere anàlisi grammaticale, lògica e de su perìodu e argumentos de istùdiu, chi los agiudat a connòschere sa Sardigna mègius e sa bidda issoro pro afortire sas raighinas, totu custu in sardu, ca nde intendent faeddare in sardu.
Prof. Vanna est un’esempru mannu pro medas. Su 18 de custu mese, sàpadu a fine de custa chida, sos istudiantes suos, sa II Mèdia de Fiolinas, sunt mutidos a si ritirare su reconnoschimentu chi s’ant meritadu in su prèmiu natzionale de Poesia “Città di Iglesias”, chi est lòmpidu a sa de 16 editziones. A dolu mannu, narat issa, no b’ant a pòdere leare parte ca in sa matessi die sunt cumbidados in Santu Lussurzu pro ritirare un’àteru prèmiu, cussu de su Sòtziu Elighes Uttiosos.
Sa Prof. Vanna est una de cussas pessonas chi istimant a beru su traballu seberadu, una fortuna manna pro totus cussos giovaneddos chi l’incapant. Issa traballat cun aficu e cun totu sa fortza e volontade chi tenet mancari a bortas siat difìtzile meda, ca a sos pitzinnos tocat cun s’iscièntzia a lis dare sos mèdios pro imparare a lèghere su coro issoro e posca pro pòdere cumprèndere su mundu in ue bivent pro chi, comente l’at nadu babbu suo cando fiat giovanedda de nudda, niunu mai los potzat cumbìnchere  chi siat giustu su chi giustu no est.
“Duncas tocat a gherrare pro su bene de custos giovaneddos” narat issa!
Sos temas de sos testos de poesia produidos e chi ant bìnchidu su prèmiu in Iglesias sunt de argumentos diferentes e cun piaghere los presentamus:


Sa manta

S’istiu est intradu
e dae su lettu
sa manta mi nd’apo bogadu,
sa chi m’affianzaiat in su tempus dannadu.
Est russa e colorida.
Donna manna mia mi l’at tessida
ca so sa netta preferida.
Ma como in su gardaroba che l’apo remunida
ca sa mala istaione ch’est bessida.
 Lidia Arru 

Sos colores

 Sos colores de su mundu
sun meda e finas de pius;
paritzos battin cuntentesa e allegria,
atteros, in giambu, tristura e malinconia.
Sos colores sun bellos meda
e ogni die nos faghen sa vida piena
e, si b’at disaura,
in presse che catzan sa tristura.

Gaia Branca



Su colore de sa vida 

Su birde de s’ipperantzia,
su ruju de s’amore,
su biancu de su nie est su colore.
Su biaittu muradu est su colore de sa ua e de su fiore,
su grogu de su sole e de su trigu,
su nieddu de sa morte e de sa figu.

Emanuele Fais

Atunzu

Sas fozas nde sun falende
pro illebiare sos rattos
e che drommire sas avures,
a poi de duas istaiones de tribagliu mannu.
Sas nues sun a s’anda e torra,
battende s’abba,
pro nos catzare su sidis
e cussolare s’asciutore de sa terra,
chi s’istiu at lassadu.
Sa natura intrat a si pasare.

Oussama Ibnorida 


Su bentu 

Su bentu

andat dae unu logu a s’atteru,
giuttende sos segretos de su mundu.
Cando ses faeddende t’iscultat,
fattendedi bolare sos pilos.
Totu su chi cheres li podes narrer,
ca tantu l’ischis chi de a isse ti podes fidare.

Imane Kharbouch

Mama  
Gabriella, mama mia tue ses,
alta, istrizile, bella,
chi sempre mi cheret bene.
Meda ti piaghet a bessire a comporare
ma pagu pagu a andare a nadare.
Bene meda ischis pobiddare
e, de ogni calidade, pro a nois,
dulches bonos approntare.
Cando totu burdellu semus fattende,
cosas meda ti bessin dae mente
e gai su puddu chena sale
boltas meda nos toccat de nos mandigare.
E tue, cun piaghere, cun babbu e cun a nois ballas,
ca amore e cuntentesa nos das.
Custa cantone, pro ti torrare s’allegria,
dae sos profundos de su coro m’est naschida.

Milena Mulas 


In beranu 
Ballende est ogni fiore,
cussoladu sae su sole;
ogni puzone est cantende,
ca su tempus bellu est intrende;
serena s’abba faghet
e s’arcu de chelu ipparghet,
pro sos pitzinnos ippantare
e sos mannos torrare a incantare.
Piena de colores est tota sa terra,
no paret chi b’epat peruna gherra.

Marina Nuvoli


Sas fozas

Dae un’istaione a s’attera
giamban de colore sas fozas:
birdes che eva in beranu,
birdes corrales in istiu,
grogas, irruiatzadas  e gaffeadas in atunzu.
Su bentu de ierru las asciat, las trazat
e che las mundat,
pro lis fagher torrare a dare,
mozende,
vida a attere, in atter’ue.

Carlo Perazzona 



Sole e luna

Nos iscaldit,
nos cussolat, nos allegrat sa die
e nos medit su tempus
su sole.
Calende sole recuimus,
pro nos approntare a pasare.
Su notte s’atzendet sa luna,
pro che catzare iscurigore e timoria
e pro nos battire sos sognos.

Diego Perazzona 

Sos colores de su mundu 
De colores est bestidu su mundu:
garrigos sos de sos fiores,
lughentes sos de su mare,
bellos totu pro pintare.
Totu in una in s’aera
s’istrerret s’arcu paradu,
chi a sos pitzinnos lis narat
chi si podet torrare a giogare.
Giughet su ruiu de sa rosa,
s’arantzu e su grogu de su sole,
su birde de s’eva, su biaittu de su mare,
su biaittu muradu de su fiore:
su babbu de ogni colore.

Sebastiana Pintus 


Deo so cuntentu

No cumbinat boltas meda,
cumbinat ebia cando so cuntentu,
chi su coro e s'amina sun totunu.
Deo so cuntentu
de torrare a domo,
de giogare cun sos amigos,
de mandigare sa pitza.
Est comente
chi epa su Paradisu in bida.
Deo so cuntentu de mama e babbu,
cuntentu de sos giaios e de sos tios.
Deo so cuntentu meda.

Federico Sanna 

Sa cane mia 
Kira si narat sa cane mia,
curiosa e ingiogatzada,
sempre cuntenta de mi fagher cumpagnia.
Dae mesudie in su gancellu m’istat isettende,
cando sa die est bella, ma finas si est pioende.
Su notte drommit allorumada in su giannile meu.
E deo, in s’apusentu, sognos bellos fatto ebia,
ca, mezus de a issa, attera no nd’apo de cumpagnia.

Gemma Sanna 

Pasca de Abrile est...

Totu pensan a sos os
e a su ciucullate,
ma Pasca de Abrile est atteru e de pius:
Pasca de Abrile est a bistare in familia,
Pasca de Abrile est s'amistade,
Pasca de Abrile est a perdonare a totu,
Pasca de Abrile est a apporrire a chie est bisonzile.
Totu aunidos e cheffendenos bene
la podimus festare Pasca de Abrile.

Francesca Zara 

Nessun commento:

Posta un commento